Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Η') Ημερομηνία:
6/5/2025, 10:36 - Εμφανίσεις: 63
Πέραν όσων ήδη αναφέραμε εν συγκρίσει με τη γλώσσα της τραγωδίας, αυτό που αξίζει να συγκρατήσουμε είναι ότι οι τραγικοί ποιητές χρησιμοποιούν σκοπίμως ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο, που έχει διαφορά από το καθημερινό.
Με άλλα λόγια, οι ποιητικές λέξεις και εκφράσεις απέχουν σαφώς από τη γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας, με σκοπό να αποφευχθεί η πεζολογία, η κοινοτοπία.
Έτσι, στην τραγωδία απαντούν νεολογισμοί, παραλλαγές οικείων τύπων και ποιητικές εκφράσεις (προερχόμενες κυρίως από το ομηρικό και μεθομηρικό έπος), αρχαϊσμοί, κοσμητικά επίθετα, πολλές σύνθετες λέξεις, λέξεις μη αττικές (ιωνικές κατά κύριο λόγο), λέξεις εξωτικές ή ανοίκειες.
Ακόμα, αξιοπρόσεκτο είναι ότι στις τραγικές συνθέσεις χρησιμοποιούνται απλοί τύποι στη θέση των συνηθισμένων σύνθετων και αντίστροφα, ενώ σπάνιος είναι ο δυϊκός αριθμός, που συνηθιζόταν στον αττικό προφορικό λόγο.
Πάντως, στην τραγωδία εμφανίζονται και –περιορισμένα έστω– στοιχεία του καθημερινού λεξιλογίου, που προσδίδουν ιδιαίτερο βάρος και ρεαλιστικότητα στο λόγο, καθιστώντας τον παράλληλα περισσότερο κατανοητό.
Εκείνος που κατεξοχήν εισήγαγε τέτοιου είδους στοιχεία στις τραγικές συνθέσεις υπήρξε ο Ευριπίδης.
Ασυμβίβαστα με το υψηλό ποιητικό ύφος της τραγωδίας είναι και ονόματα που εξέφραζαν τεχνικές και επιστημονικές έννοιες (παραδείγματος χάριν, ιατρικοί όροι, που χρησιμοποιεί προπάντων ο Σοφοκλής).
Σε ό,τι αφορά τους τρεις μεγάλους τραγικούς, τα περισσότερα αρχαϊκά στοιχεία παρουσιάζονται στον Αισχύλο, του οποίου οι τραγικές συνθέσεις είναι ολοφάνερα εμπνευσμένες από την επική πνοή του Ομήρου.
Διακριτικά γνωρίσματα των τραγωδιών του είναι τα πολλά ομηρικά δάνεια (κυρίως στα πρώιμα έργα του), η γλωσσική μεγαλοπρέπεια (ετυμολογικές ερμηνείες, αφθονία νεολογισμών, πλούτος χαρακτηριστικών επιθέτων και μετοχών, αλλεπάλληλες μετακινήσεις), η ευρύτητα των εκφραστικών μέσων, οι υψηλές λέξεις που εκφράζουν υψηλά διανοήματα, το εν γένει πληθωρικό ύφος.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έκδοση του 1552 με τις επτά σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύ...