Του ΓιώÏγου ΠλειοÏ, καθηγητή στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Î•Î¸Î½Î¹ÎºÎ¿Ï ÎºÎ±Î¹ ΚαποδιστÏÎ¹Î±ÎºÎ¿Ï Î Î±Î½ÎµÏ€Î¹ÏƒÏ„Î·Î¼Î¯Î¿Ï… Αθηνών Η κÏίση COVID-19, ατυχώς, αλλά καθόλου τυχαία, παÏουσιάστηκε σε αÏκετÎÏ‚ χώÏες ως «πόλεμος», δηλαδή ως εξωτεÏική κÏίση και απειλή (που νομικά κα ιδεολογικά δικαιολογεί τη λήψη Îκτακτων μÎÏ„Ïων). Αυτό ενισχÏθηκε από και ενίσχυσε το μεÏικό κλείσιμο των συνόÏων (λ.χ. διακοπή πτήσεων). Ο ÏŒÏος χÏησιμοποιείται συχνά μεταφοÏικά («πόλεμος ανακοινώσεων», «πόλεμος τιμών» κ.λπ.), αλλά δεν επÏόκειτο για Ï„Îτοια πεÏίπτωση. ΑÏκετοί το εννοοÏσαν παÏότι δεν υπήÏχε στÏατός από την άλλη πλευÏά, οÏτε κÏατοÏσε όπλα ή είχε κάποια ανθÏώπινη ιδιότητα. Δεν τους Ï€ÎÏασε από το μυαλό ότι κυÏιολεκτώντας, ενισχÏουν τα επιχειÏήματα όσων πιστεÏουν πως ότι Îχουμε να κάνουμε με εκοÏσιο ή ακοÏσιο βιολογικό πόλεμο.
Η εκμετάλλευση του «πολÎμου»
Ωστόσο η χÏήση του πολÎμου ως μοντÎλου Ï€Ïοσομοίωσης Ï€ÏοσφÎÏει αÏκετά πλεονεκτήματα συγκεντÏωτικής διακυβÎÏνησης, χωÏίς ενοχλητικÎÏ‚ εÏωτήσεις από δημοσιογÏάφους ή πολιτικό Îλεγχο από κόμματα και ομάδες πίεσης. Κατ’ αÏχήν τα πεÏισσότεÏα ΜÎσα, ιδιαίτεÏα τα κατεστημÎνα (με το μεγαλÏτεÏο κοινό και επιÏÏοή) όταν συντÏÎχει εξωτεÏική απειλή ακολουθοÏν τη στÏατηγική της «συστοίχισης με τη σημαία», δηλαδή με την ηγεσία της χώÏας. Τα συντηÏητικά, όπως και πολλά ακÏοδεξιά ΜÎσα την ακολοÏθησαν ευλαβικά.
ΔεÏτεÏον, η παÏαδοσιακή εξάÏτηση των κατεστημÎνων ΜÎσων από την πολιτική εξουσία τα καθιστά ευάλωτα από οικονομική άποψη, αλλά και στην Ï€Ïομήθεια ειδήσεων, συνεπώς και πεÏισσότεÏο «υπάκουα» στις ηγετικÎÏ‚ εντολÎÏ‚ και Ï€Ïοσδοκίες. ΟÏτως ή άλλως, οι ÎÏευνες Îχουν δείξει (ναι, και για την Ελλάδα) ότι όσο πεÏισσότεÏο τα ΜÎσα εξαÏτώνται από την πολιτική εξουσία, τόσο πεÏισσότεÏο οι δημοσιογÏάφοι ενεÏγοÏν ως Ï€ÏοπαγανδιστÎÏ‚ και όχι ως σκαπανείς ειδήσεων. Ως εÏγοδότη δεν θεωÏοÏν το κοινό, κι ας πληÏώνει αυτό το κόστος λειτουÏγίας των μÎσων, αλλά την πολιτική εξουσία.
ΤÏίτον, κατά την κÏίση κοÏÎ¿Î½Î¿ÏŠÎ¿Ï Îγιναν Ï€Ïόσθετες Ïυθμίσεις από την πολιτική εξουσία, που από τη μια στοχεÏουν να «σαγηνεÏσουν» ακόμα πεÏισσότεÏο τα ΜΜΕ, ενώ από την άλλη ίσως τα πεÏισώζουν Ï€ÏοσωÏινά από την κατάÏÏευση: κονδÏλια για κÏατική διαφήμιση, κονδÏλια για την αμοιβή των εÏγαζομÎνων, αναστολή εκπλήÏωσης οικονομικών υποχÏεώσεων των επιχειÏήσεων ΜΜΕ Ï€Ïος το κÏάτος (χωÏίς τεκμηÏίωση) κ.ά. Σε αυτό το πλαίσιο, ο «υπάκουος» γίνεται «πιστός», κι δÏσπιστος «υπάκουος».
ΜΜΕ νομιμοφÏοσÏνης
Έτσι, πολλά ΜÎσα, από τους Ï€ÏωτοσÎλιδους τίτλους μÎχÏι την τελευταία σελίδα Ï€Ïόβαλαν φανατικά τα μÎÏ„Ïα αντιμετώπισης του κοÏονοϊοÏ, συχνά όχι επί της ουσίας (λ.χ. αν φοÏάνε μάσκα, αν κÏατάνε απόσταση κ.λπ.), αλλά κλείνοντας εμφατικά το μάτι Ï€Ïος την εξουσία, ως δήλωση νομιμοφÏοσÏνης. Σε κάποιες πεÏιπτώσεις ανÎλαβαν και Ïόλο «αστυνόμου», επιτηÏητή των πολιτών και πληÏοφοÏιοδότη των αÏχών. Κατά τα άλλα σχολιάζουν καυστικά το καθεστώς επιτήÏησης στην Κίνα.
ΤαυτόχÏονα, αν και δημοσίευσαν εκτενώς τα Ï€ÏωθυπουÏγικά διαγγÎλματα και τις ανακοινώσεις που Îκαναν στις συνεντεÏξεις ΤÏπου οι εκπÏόσωποι των ΥπουÏγείων Υγείας, Πολιτικής Î Ïοστασίας κ.ά. δÎχθηκαν, ως επί το πλείστον, αδιαμαÏÏ„ÏÏητα τον πεÏιοÏισμό Ï€Ïόσβασης των δημοσιογÏάφων, τον οποίο οι διεθνείς οÏγανισμοί θεωÏοÏν σοβαÏÏŒ πεÏιοÏισμό της ελευθεÏίας του ΤÏπου και αναφÎÏουν σε Ï€Ïόσφατες εκθÎσεις τους. Είναι χαÏακτηÏιστικό, ότι την ίδια στιγμή που πολλά ΜÎσα Ï€Ïόβαλαν την κυβεÏνητική διαχείÏιση της πανδημίας, τήÏησαν σιγή ιχθÏος για πολλά εÏωτήματα όπως για: τις παλινωδίες στη χÏήση των μασκών: την απόκÏυψη ή υποπÏοβολή των διαφοÏετικών επιστημονικών απόψεων από εκείνες του εκπÏόσωπου ΤÏπου του ΥπουÏγείου Υγείας: την αναγκαιότητα πεÏισσότεÏων τεστ: τις ελλείψεις μÎσων Ï€Ïοστασίας του Ï…Î³ÎµÎ¹Î¿Î½Î¿Î¼Î¹ÎºÎ¿Ï Ï€ÏοσωπικοÏ: την αποτελεσματική ανταπόκÏιση των υπηÏεσιών σε ασθενείς (Ï€.χ. ΚαστοÏιά): τις αυθαιÏεσίες αστυνομικών οÏγάνων κατά τον Îλεγχο μετακινοÏμενων: την κατάσταση στα ελληνικά νοσοκομεία ενώ υπήÏχε εκτενής ενημÎÏωση για τα νοσοκομεία άλλων χωÏών: τα επίσης χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας σε άλλες χώÏες της Α. ΕυÏώπης με διαφοÏετική πολιτική, ενώστο θÎμα της μετάληψης και του ÎµÎºÎºÎ»Î·ÏƒÎ¹Î±ÏƒÎ¼Î¿Ï Î¿ÏισμÎνα κÏάτησαν επαμφοτεÏίζουσα στάση.
Η εÏευνητική δημοσιογÏαφία ως πολυτÎλεια
Τα κατεστημÎνα (παλιά) ΜÎσα αν και παÏείχαν ενημÎÏωση Îγιναν ακόμα πεÏισσότεÏο σχολιαστικά, ενώ άξονας του άμεσου ή Îμμεσου ÏƒÏ‡Î¿Î»Î¹Î±ÏƒÎ¼Î¿Ï Îγινε σε γενικÎÏ‚ γÏαμμÎÏ‚ η εξÏμνηση της κυβÎÏνησης, η αδιαφοÏία για τις εναλλακτικÎÏ‚ ή Îστω τις διαφοÏετικÎÏ‚ φωνÎÏ‚ στην επιστήμη, το ΚοινοβοÏλιο και την πολιτική ή αλλοÏ. Εννοείται ότι η εÏευνητική δημοσιογÏαφία Îγινε είδος πολυτελείας, λόγω και της καÏαντίνας, που μάλλον συχνά στάθηκε βολική δικαιολογία. Με άλλα λόγια η επιδημιολογική κÏίση και η καÏαντίνα ενίσχυσαν οÏισμÎνα από τα πλÎον αÏνητικά γνωÏίσματα πολλών κατεστημÎνων μÎσων ενημÎÏωσης, σε ότι αφοÏά την πολυφωνία, την ίδια στιγμή που δεν χάνουν ευκαιÏία να κατηγοÏήσουν για απουσία πολυφωνίας άλλες χώÏες.
ΔεδομÎνου ότι αυξήθηκε σημαντικά το κοινό της τηλεόÏασης, στο βαθμό που τα ΜΜΕ χÏησιμοποίησαν αυτή τη στÏατηγική κάλυψης της υγειονομικής κÏίσης, ενισχÏθηκε ο αντίκτυπός της, όμως ταυτόχÏονα ενισχÏθηκε και η κÏιτική ή πολεμική σε αυτήν, κυÏίως στα μÎσα κοινωνικής δικτÏωσης (ΜΚΔ).
Τα ΜÎσα Κοινωνικής ΔικτÏωσης
Τα ΜΚΔ, αν και συνήθως είναι σχολιαστικά μÎσα, η σιγή ιχθÏος για γεγονότα που κάποιοι νόμιζαν ότι αμφισβητοÏν το κυÏίαÏχο αφήγημα, συνÎβαλε να γίνουν πεÏισσότεÏο ειδησεογÏαφικά. Τα ΜΚΔ Îγιναν το «ιππικό της ενημÎÏωσης» που διÎδωσε το θάνατο της 40χÏονης στην ΚαστοÏιά, την παÏαβίαση της καÏαντίνας από συγκεντÏωμÎνους πιστοÏÏ‚ στον πεÏίβολο των εκκλησιών ή και εντός αυτών, το Ï€ÏόγÏαμμα κατάÏτισης επιστημόνων (που χαÏακτηÏίστηκε ως «Σκόϊλ Ελικίκου»), τη βία εναντίον διεÏχόμενου μοτοσικλετιστή από άνδÏες συνοδείας κυβεÏÎ½Î·Ï„Î¹ÎºÎ¿Ï Ï€Ïοσώπου, τα γεγονότα σε πλατεία της Αγ. ΠαÏασκευής κ.ά. Τα ΜΚΔ εκτός από την ενημÎÏωση Ï€Îτυχαν και την ανάκληση αποφάσεων ή την επÎμβαση των αÏμόδιων αÏχών στα γεγονότα που κατÎγÏαφαν. Με άλλα λόγια, αν και η αναμÎÏ„Ïηση Î¼ÎµÏ„Î±Î¾Ï ÎºÏ…ÏίαÏχων ΜΜΕ και εναλλακτικών ΜΚΔ ήταν άνιση, κατάφεÏε να δείξει ότι η ειδησεοθηÏία είναι ισχυÏή δÏναμη, Ï€Î¿Î»Ï Ï€Î¹Î¿ ισχυÏή από το ειδησεογÏαφικό λιβάνισμα. Για αυτό και Îγινε Ï€Ïοσπάθεια να δυσφημιστοÏν αÏκετοί Δαυίδ των νÎων μÎσων από Γολιάθ των «υπάκουων». Ως εκ τοÏτου, όπως μετ’ επιτάσεως αναφÎÏουν οι διεθνείς οÏγανισμοί, η Ï€Ïοστασία της ΕλευθεÏίας του ΤÏπου είναι το Ï€Ïώτο καθήκον όσων εμπλÎκονται άμεσα ή Îμμεσα με την ενημÎÏωση, καθώς υφίσταται ισχυÏή εκτίμηση ότι η επίθεση στην ελευθεÏοτυπία και την ελευθεÏοστομία θα ενταθεί κατά το Ï€ÏοσεχÎÏ‚ διάστημα.
Το άÏθÏο δημοσιεÏτηκε στην εφημ. “Αυγή“, 10/5/2020
Πηγή: greekmme.blogspot.com